گزارش نود و چهارمین نشست «دگرخند» با موضوع طنزهای برون مرزی
نود و چهارمین نشست «دگرخند» با اجرای مهدی فرج‌اللهی، نویسنده و کارشناس عرصه طنز، دوشنبه دهم اسفند ۱۳۹۴ در سالن امیرحسین فردی حوزه هنری برگزار شد. در این نشست که به موضوع طنزهای برون‌مرزی با نگاهی به مجله طنز و کاریکاتور بزنگاه اختصاص داشت، مازیار بیژنی و شاهین کلانتری، مدیرمسئول و سردبیر این مجله حضور داشتند.
به گزارش تبریز تونز به نقل از شیرین طنز، به نقل از خبرنگار پایگاه خبری حوزه هنری، در ابتدای این نشست، مهدی فرج‌اللهی به لزوم داشتن نگاهی وسیع و جهانی در طنزپردازی و محدود نبودن دنیای طنزپرداز به مسائل پیرامونی‌اش اشاره و اظهار کرد: لازم است طنزپردازها، در کنار پرداختن به مسائل داخلی، اوضاع بین‌المللی را فراموش نکنند.
وی با اشاره به موضوعاتی همچون بی‌کفایتی آل‌سعود، دفاع از مردم مظلوم غزه، جنایات داعش و رژیم اشغالگر، دفاع از مردم مظلوم یمن و … در آثار طنزپردازان و کاریکاتوریست‌های کشورمان، افزود: بزرگان طنز ایران و جهان در آثارشان کارهایی دیده می‌شود که به مسائلی فراتر از جغرافیای خودشان واکنش نشان داده‌اند و از آن طریق ماندگار شده‌اند.
این کارشناس همچنین ادامه داد: امروز مخصوصا از طریق فضای مجازی، راحتتر می‌توان به آخرین اخبار و اطلاعات روز دنیا دسترسی پیدا کرد و همچنین راحتتر می‌توان آثار منتشر شده را به مخاطبان فراتر از مرزهای داخلی رساند. امروزه به کمک رسانه‌ها و شبکه‌های ارتباطی مجازی، حرف‌ها راحتتر و سریع‌تر شنیده می‌شود.
فرج‌اللهی افزود: یکی از کارکردهای طنز این است که به مرور زمان، می‌تواند فضای سیاسی و بین‌المللی حاکم بر آن دوره را نشان دهد، ممکن است اکنون ما به برخی از طنزهایی که از گذشته باقی مانده نخندیم اما همان‌ها می‌توانند منابع تاریخی خوبی باشند که از دورانی که آن نویسنده آن را به صورت طنز تصویر کرده، حکایت داشته باشند.
وی همچنین با اشاره به طنزهایی که در جریان فضای انتخاباتی کشورمان خلق شد، گفت: این طنزها چند نکته را نشان داد، یکی این که با چه سرعتی اطلاعات تبادل می‌شود و مردم نسبت به وقایع مختلفی که در اطرافشان می‌گذرد حساس هستند، یکی دیگر اینکه طنزنویس‌ها و کارتونیست‌ها اگر طنز سالم خلق کنند، هم مورد توجه قرار می‌گیرد و هم می‌توانند در برهه‌های مختلف و سرنوشت‌ساز نقش داشته باشند و هم اینکه مسئولان نسبت به طنز سالم آشنا هستند و قدرت پذیرا بودن آن را دارند و ای کاش این روحیه در سایر مسئولان هم تقویت شود.
بیژنی: کاریکاتوریست‌های ایرانی از اتفاقات جهانی عقب هستند
در ادامه این نشست، مازیار بیژنی، مدیرمسئول نشریه طنز و کاریکاتور بزنگاه، درباره این نشریه توضیح داد: در چند سال اخیر به دنبال راه‌اندازی یک مجله مستقل با ماهیت طنز و کاریکاتور بودیم و البته چون اغلب ما کارتونیست هستیم، کاریکاتور در این مجله به طنز نوشتاری غلبه دارد. یک تجربه اولیه داشتیم به نام ویژه‌نامه «کشیده» که البته چون وابسته به یک روزنامه بود، نتوانست به صورت مستقل ادامه حیات دهد و به مشکلاتی در ادامه انتشار آن برخوردیم. پس از آن سایت «روزکارتون» را راه‌اندازی کردیم که تنها سایتی بود که به صورت روزانه نسبت به اخبار داخلی و خارجی واکنش نشان می‌داد و درباره آن ها کاریکاتور طراحی می‌کرد. اما این سایت هم به دلیل این که حمایت مالی نشد نتوانست ادامه پیدا کند تا اینکه در نهایت موفق شدیم مجله «بزنگاه» را منتشر کنیم.
این کاریکاتوریست با بیان اینکه در کشورمان افراد توانمندی در عرصه طنز نوشتاری و تصویری داریم، افزود: بسیاری از هنرمندان ما در جشنواره‌های مختلف شرکت کرده و مقام کسب کرده‌اند؛ اما باید بگویم کاریکاتور مطبوعاتی به مراتب از کاریکاتور جشنواره‌ای و موضوعی سخت‌تر است. یکی از دلایل مهم آن این است که نیاز به بینش و تحلیل دارد در حالی که وقتی موضوع جشنواره مشخص باشد راحتتر می‌توان برای آن خلق اثر کرد.
بیژنی ادامه داد: کاریکاتور مطبوعاتی به این نیاز دارد که فرد، یا جلوتر از حادثه باشد یا هم‌زمان با آن پیش برود اما متاسفانه ما در ایران این موضوع را کم داریم و هنرمندان کاریکاتوریست ما معمولا از جریان عقب می‌افتند و نسبت به وقایع داخلی یا خارجی مختلف دیر واکنش نشان می‌دهند.
وی اظهار کرد: واکنش دیرهنگام کاریکاتوریست‌های مطبوعاتی ایرانی نسبت به وقایع مختلف، هم از نظر تکینکی است و هم محتوایی است؛ طوری که در جریان کاریکاتوری که علیه پیامبر اسلام(ص) در یکی از روزنامه‌های غربی منتشر شد این تاخیر را دیدیم و کارتونیست‌های ایرانی تقریبا شش ماه بعد نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند و موجی از مخالفت با آن طرح در بین کاریکاتوریست‌های ایرانی راه افتاد. در این میان، در حالی که می‌توان به نقش مهم دبیران خبر و مسئولان نشریه تاکید کرد، مهم‌تر از همه باید به نقش کاریکاتوریست اشاره کرد؛ چون او باید به‌روز باشد و در جریان آنچه در اطرافش می‌گذرد قرار بگیرد.
کلانتری: طنزهای ماندگار ایران و جهان را بخوانیم
شاهین کلانتری، سردبیر نشریه «بزنگاه»، نیز با بیان اینکه طنز خارجی و موضوعات بین‌المللی برای ما در این مجله جدی است، افزود: من به عنوان کارتونیست مطبوعاتی، از خودم پرسیده‌ام چرا موضوعات بین‌المللی در کارهایم پررنگ‌تر است؟ ساده‌ترین جوابی که می‌توان به این سوال داد این است که پرداختن به موضوعات خارجی حاشیه‌ها و دردسرهای کمتری دارد و حساسیت‌هایی که در پرداختن به موضوعات داخلی وجود دارد را متحمل نمی‌شوم.
وی افزود: اما این ماجرا بعد دیگری هم دارد و آن اینکه اتفاقا پرداختن به موضوعات بین‌المللی و خارجی در کاریکاتور، کاری سخت‌تر است؛ چرا که لازم است فردی که در این حیطه کار می‌کند شناخت و دانش سیاسی داشته باشد و نسبت به وقایع روز از دیگران اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری کسب کند.
کلانتری همچنین ادامه داد: ضمن اینکه کارتونیستی که می‌خواهد درباره موضوعی بین‌المللی کار کند، با این فرض که کار او در خارج از کشور هم دیده می‌شود، لازم است تکنیک و کیفیت کارش را در سطح جهانی عرضه کند تا اگر به دست مخاطب خارجی رسید، ارزش هنری لازم را نیز داشته باشد و مورد اعتنا و توجه واقع شود.
این کاریکاتوریست بیان کرد: متاسفانه در کاریکاتورهایی که درباره مسائل خارجی طراحی می‌شوند، شاهد یک‌سری کلیشه و شعار هستیم و عناصری به صورت تکراری کار می‌شوند که مخاطب را پس می‌زند. باید به این دقت کنیم که هنر واقعی نمی‌تواند توهین‌آمیز باشد و اگر می‌خواهیم کاری خلاقانه و ماندگار خلق کنیم، لازم است از برخی کلیشه‌های توهین‌آمیز در کاریکاتورها دوری کنیم.
این هنرمند همچنین به علاقه‌مندان این حرفه توصیه کرد: کتاب‌های طنز بسیار قوی و ماندگاری داریم که منتشر شده‌اند اما متاسفانه اغلب علاقه‌مندان و فعالان عرصه کاریکاتور از مطالعه دور هستند، به علاقه‌مندان این حرفه توصیه می‌کنم به جای اینکه طنزهای بی‌کیفیت و کم‌ارزش دو خطی شبکه‌های مجازی را بخوانند، کتاب‌های ماندگار طنز ایران و جهان را بخوانند که به آن ها ایده‌های بهتری برای کارهایشان می‌دهد.
