گزارش از آئین اختتامیه جشنواره ملی کارتون و کاریکاتور با موضوع کتاب
هادی حیدری، دبیر نخستین جشنواره ملی کارتون و کاریکاتور با موضوع کتاب گفت: باور کنید تیزی قلم نقاد کارتونیست‌ها همچون چاقوی جراحی به قصد بهبود اوضاع به کار گرفته می‌شود؛ پس با نگاهی مهربانانه به این هنرمندان عاشق ایران بنگرید و تکثر نگاه و اندیشه آنان را به رسمیت بشناسید.
تیزی قلم کارتونیست‌ها همچون چاقوی جراحی به قصد بهبود است
به گزارش تبریز تونز به نقل از خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آئین اختتامیه جشنواره ملی کارتون و کاریکاتور با موضوع کتاب عصر امروز (26 آبانماه) با حضور نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، سعید اوحدی، رئیس سازمان فرهنگی شهرداری تهران، علی‌اصغر کاراندیش، معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حجت‌الاسلام محمدرضا زائری،عضو هیات مدیره موسسه خانه کتاب، حجت‌الاسلام محمود دعایی، محمدجواد حق‌شناس، عضو شورای اسلامی شهر تهران، کامبیز درمبخش، جواد علیزاده، احمد عربانی و محسن سلیمانی در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
سلیمانی، مدیر فرهنگسرای ارسباران در ابتدای این مراسم ضمن عرض خیرمقدم به میهمانان حاضر در اختتامیه گفت: از هفته‌های پیش در سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران موضوعی مطرح شد تا ما در هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران ارتباط خوبی با نهادهای مربوطه و موسسه خانه‌کتاب داشته باشیم؛ اما این مراسم به طور کامل از سوی موسسه خانه‌کتاب در حال برگزاری است و ما تنها میزبان مراسم اختتامیه هستیم.
کاریکاتوریست‌ها تلاش می‌کنند جامعه را اصلاح کنند
در ادامه این مراسم علی‌اصغر کاراندیش، معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره این مراسم گفت: خوشحالم که در مراسم اختتامیه نخستین جشنواره کارتون و کاریکاتور کتاب هستم. جشنواره‌ای که برای عزیزانی برگزار شده که به سمت اصلاح می‌رود و طبیعی است که تمام تلاش‌های این دوستان در این راستا انجام می‌شود و ما به سمتی برویم که بتوانیم نقاط ضعف و ایرادات را مطرح و به فکر راه‌حل آن باشیم. در این موضوع باید بخش خصوصی و دولتی به ایرادات بپردازند تا مشکلات مشخص و حل شود و ما در مسیر تعالی قرار گیریم.
وی ادامه داد: کاریکاتور با همه جذابیت‌ها و لذت‌بخش بودنش با انتقاد همراه است و اگر مسئولان دولتی بفهمند که هدف اصلاح و کمک است، بیشتر به آن توجه می‌کنند؛ وضعیتی که در حال حاضر در دولت و نظام نیز به همین شکل جلو می‌رود و کمتر کسی است که از یک انتقاد طنز ناراحت شود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در همین راستا تلاش کرد تا در حوزه فرهنگ و هنر، رسانه دیجیتال و همه حوزه‌های مربوطه این نگاه را حاکم کند.
این مسئول فرهنگی با اشاره به اقدامات انجام شده اظهار کرد: هم از لحاظ اصلاح امور کوتاه‌مدت و هم اصلاح امور بلندمدت اقدامات بسیار خوبی انجام شده است و اعتباراتی نیز به این حوزه اختصاص یافته؛ اما کافی نیست. ما امیدواریم که در آینده‌ای نزدیک شاهد بهبود اوضاع باشیم.
در ادامه این مراسم با حضور شخصیت‌های حاضر در مراسم از سال‌ها فعالیت و تلاش جواد علیزاده، پیشکسوت کاریکاتور تقدیر و قدردانی شد.
کار دستگاه کپی را انجام می‌دادم
بعد از مراسم تقدیر و قدردانی علیزاده پیشت تریبون حاضر شد و گفت: من قیافه جدی‌ای دارم اما درونم اینطور نیست. وقتی تصمیمات مهم زندگی‌ام را بررسی می‌کنم، متوجه برخی از این انتخاب‌ها می‌شوم که گاها عجیب هم است. من در دوران سربازی به دلیل صاف بودن کف پا از رژه معاف بودم، اما گاهی وقت‌ها به دلیل تحمل فضای پادگان با بچه‌ها فوتبال بازی می‌کردم. در آن زمان بچه‌ها با کنایه به من می‌گفتند که اگر کف‌پای تو صاف است، پس چطور اینقدر خوب فوتبال بازی می‌کنی. بعد از شنیدن این موارد به سراغ فرمانده‌مان رفتم و گفتم که می‌خواهم رژه بروم، او گفت به دلیل این مشکل جسمانی بعدها به مشکل خواهی خورد اما من گوش نکردم و در رژه‌ها حضور پیدا کردم و الان نتیجه آن اقدامات را می‌بینم.
وی ادامه داد: من پس از قبولی در آزمون‌های ورودی یک سازمان با حقوق ماهی 7هزار تومان که معادل هزار دلار بود به روزنامه کیهان رفتم. در آن زمان روزنامه کیهان به من چهار هزار تومان حقوق می‌داد. به کیهان رفتم اما بعد از دوسال شغلم را از دست دادم. در آن دوران من به شعار نه شرقی، نه غربی اعتقاد عجیبی داشتم و آن را در طرح‌هایم استفاده می‌کردم. در آن زمان روشنفکران طرفدار شوروی بودند؛ اما من خلاف جریان شنا می‌کردم و بی‌طرف بودم و سر همین موضوع شغلم را از دست دادم.
این کاریکاتوریست در توضیح نگاهش به یک انسان چپ اظهار کرد: به نظرم چپ به کسی گفته می‌شود که منافع کشورش را به منافع خودش ترجیح دهد. من همیشه این نگاه را سرلوحه زندگی‌ام قرار دادم و خیلی وقت‌ها ضرر کردم. من در دو دوره انتخابات ریاست جمهوری به شخصی رای دادم که باعث اخراج من از روزنامه شد؛ چراکه نفع کشور از اتفاقاتی که برایم رخ داده بود مهم‌تر بود.
وی با اشاره به وضعیت مجله کاریکاتور خود گفت: الان چند سالی است که مجله‌ام را بدون آگهی منتشر می‌کنم که شاید خیلی‌ها حاضر به چنین کاری نباشند. در دوره‌ای به من می‌گفتند که به دلیل شرایط کشور باید طرح‌ها در دفتر ارشاد بماند و بعد در مورد آن تصمیم بگیرند؛ اما من نمی‌خواستم طرح‌های اصلی را به آنها بدهم؛ بنابراین باید کپی کارها را به آنها می‌دادم؛ اما در آن شرایط دهه 60 واحدهایی که کار کپی انجام می‌دادند؛ کاریکاتور را کپی نمی‌کردند و می‌گفتند که به نامه وزارت ارشاد نیاز است. از آن طرف، وزارت ارشاد هم برای کاری که مجوز نگرفته، نامه‌ای صادر نمی‌کرد. به همین دلیل مجبور بودم که خودم دوباره کار را بکشم و کار دستگاه فتوکپی را انجام دهم.
علیزاده در ادامه با اشاره به ذکر خاطره‌ای گفت: در همان سال‌ها کتاب «کاریکاتور جدی» را در تیراژ 20هزار نسخه چاپ کردیم که 10هزار نسخه آن برای تهران و 10هزار نسخه آن برای شهرستان‌ها ارسال شد. تیراژ کتاب در آن سال‌ها در همین شمارگان بود؛ اما در کمال ناباوری 8هزار نسخه برگشت خورد و ناشر به من گفت که «اگر دنبال تسویه حساب هستی باید کتاب‌ها را از انبار ببری.» به همین دلیل وانت گرفتم و کتاب‌ها را به انبار خانه مادربزرگم بردم.
وی ادامه داد: در آن زمان دایی من تاجر چرم بود و وسایلش را به خانه مادرش می‌آورد و از آنجا پخش می‌کرد و درآمد خوبی داشت. مادربزرگم با دیدن کتاب‌های من تصور کرد که کار من هم رونق گرفته و به همین دلیل کتاب‌ها را به آنجا بردم. در آن روز من کتاب‌ها را به انبار می‌بردم و زیرلب فحش می‌دادم اما مادربزرگم که تصور می‌کرد کارم رونق پیدا کرده است بلند بلند می‌گفت ماشاءالله ماشاءالله.
این پیشکسوت کاریکاتور با گلایه از برخی نامهربانی‌ها گفت: در سال 92 قرار بود که به‌عنوان مفاخر فرهنگی کشور از من تقدیر کنند. در همین راستا به من گفتند که برایت ماشین می‌فرستیم تا به مراسم جشن بروم؛ اما من گفتم که با وسیله شخصی به مراسم می‌آیم که دوستان اصرار داشتند که این کار را نکنم؛ به‌هرحال من با ماشینی که فرستادند به مراسم آمدم؛ اما وقتی که مراسم تمام شد کسی نبود تا من را به خانه برساند؛ به همین دلیل مجبور شدم که مسافت زیادی را پیاده بروم. این را گفتم تا بگویم که بعضی وقت‌ها برخورد با اهالی فرهنگ به این شکل است.
کارهای علیزاده شبیه یک شهر توریستی می‌ماند
در ادامه مراسم سوشیانس شجاعی‌فر در توضیح آثار علیزاده گفت: کارهای استاد علیزاده بیشتر شبیه به یک شهر توریستی است. وقتی به آثار وی می‌رسیم، فرض می‌کنیم که به اصفهان، شیراز یا پاریس سفر کرده‌ایم. همه‌چیز این شهر برای ما جذاب خواهد بود. کارهای او طیف وسیعی از موضوعات و فضاها و المان‌ها را شامل می‌شود. به همین دلیل برای من تا به امروز این مجموعه کارها لذت یک شهر توریستی را داشته است. کاریکاتورهای استاد علیزاده حتی اگر مصرفی و روزنامه‌ای هم باشد یا اینکه طرح‌های عمیق و شخصی، بی‌نظیر هستند و در ذهن جلوه می‌کند.
وی با اشاره به دوره‌ای از درگیری‌های کاریکاتوریست‌ها گفت: زمانی که جنگی بین کاریکاتور هنری و مطبوعاتی بود علیزاده در وسط این دعوا قرار گرفت و از هر دو طرف دفاع کرد. او تاثیر عمیقی روی نسل بعد از خودش داشته است و امیدوارم که ما نیز بتوانیم در آینده همان‌گونه که او الگوی مناسبی برای کاریکاتوریست‌های بعد از خودش بوده است، برای نسل‌های بعدی باشیم.
در ادامه این مراسم حجت‌الاسلام دعایی به خاطره دیدار مرحوم گل‌آقا با حضرت امام خمینی(ره) اشاره کرد و گفت که برای وی خیلی مهم بوده است که در کنار مردم، کارهایش مورد تایید حضرت امام (ره) باشد.
تیزی قلم کارتونیست‌ها همچون چاقوی جراحی به قصد بهبود است
آخرین سخنران این نشست هادی حیدری، دبیر جشنواره بود که در صحبت‌های خود گفت: در ایام پربرکت ماه ربیع‌الاول قرار داریم و پیشاپیش فرارسیدن سالروز ولادت پیام‌آور مهربانی و دوستی و منادی اسلام رحمانی، پیامبر مکرم اسلام حضرت محمد (ص) و امام جعفر صادق (ع) را به همه شما عزیزان تهنیت عرض می‌کنم. همچنین هفته‌کتاب را به تمام تلاشگران عرصه کتاب و نشر تبریک می‌گویم.
این کاریکاتوریست با اشاره به نقش کاریکاتور در دنیای امروز گفت: کارتون و کاریکاتور هنر گفت‌وگوست. هنر پیوند فرهنگ‌ها و زبان‌هاست. هنر انتقال ظریف اندیشه برای گشودن پنجره ارتباط است. کاریکاتوریست‌ها، این هنرمندان بی‌ادعا و صادق همواره در تلاشند تا از رهگذر نقد دلسوزانه جهت اصلاح امور راهی به ذهن و جان مخاطب باز کنند تا از رهگذر این مفاهمه، جهانی بهتر و قابل تحمل‌تر بسازند.
وی ادامه داد: چه خوشبخت هستند جوامع توسعه‌یافته‌ای که حضور هنرمندان کاریکاتوریست، این سفیران گفت‌وگو و این خیرخواهان دلسوز را غنیمت شمرده و بستر لازم جهت فعلیت آنان را فراهم می‌کنند.
دبیر نخستین دوره جشنواره کارتون و کاریکاتور با موضوع کتاب با اشاره به اهمیت نقد گفت: باور کنید تیزی قلم نقاد کارتونیست‌ها همچون چاقوی جراحی به قصد بهبود اوضاع به کار گرفته می‌شود؛ پس با نگاهی مهربانانه به این هنرمندان عاشق ایران بنگرید و تکثر نگاه و اندیشه آنان را به رسمیت بشناسید.
هادی حیدری با اشاره به چگونگی شکل‌گیری مسابقه کارتون و کتاب گفت: اندیشه برگزاری مسابقه ملی کارتون و کاریکاتور به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بهار امسال به پیشنهاد مدیرعامل خانه‌کتاب شکل گرفت. با حمایت و پشتیبانی وی و طی جلسات برنامه‌ریزی فراخوان این مسابقه در ماه مرداد منتشر شد و با یک مرحله تمدید دهم مهرماه به عنوان پایان مهلت ارسال آثار اعلام شد.
وی ادامه داد: کتاب موضوعی عام است که بارها هنرمندان رشته‌های مختلف با آن طبع‌آزمایی کرده و آثار پرشماری را خلق کرده‌اند. به‌ویژه کارتونیست‌های سراسر جهان با این موضوع آثار بسیاری خلق و عرضه کرده‌اند. از این رو یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌هایمان ارائه کمی و کیفی کارتون‌هایی با این مضمون بود.
حیدری با اشاره به استقبال از این جشنواره گفت: پس از گذشت مدت کمی از انتشار فراخوان با استقبال قابل توجهی از سوی علاقه‌مندان در سراسر کشور مواجه شدیم. 184 هنرمند از سراسر ایران طرح‌های خود را ارسال کردند و در مجموع 393 اثر کارتون به دبیرخانه اولین مسابقه ملی کارتون و کاریکاتور کتاب رسیده و ثبت شد. هنرمندانی که آثارشان به دبیرخانه رسید از تنوع سنی قابل توجهی برخوردار بودند. به‌طوری که از نوجوان 13 ساله تا هنرمند 66 ساله در این مسابقه شرکت کردند.
وی ادامه داد: استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، اصفهان، آذربایجان شرقی، تهران، فارس، اراک، ایلام، کرمانشاه و مرکزی بیشترین هنرمندان حاضر در این مسابقه را داشتند. یکی دیگر از نکته‌های قابل توجه در این جریان فرهنگی و هنری حضور برابر هنرمندان زن و مرد بود به‌طوری که 92 کارتونیست زن و 92 کارتونیست مرد در این مسابقه شرکت کردند که در جای خود ارزشمند و چشمگیر است.
این کاریکاتوریست با اشاره به داوری آثار گفت: با پایان یافتن مهلت ارسال آثار جلسه داوری با حضور داوران برگزار شد و پس از بررسی موشکافانه از میان هنرمندان شرکت‌کننده آثار 38 هنرمند و در مجموع 58 کارتون به مرحله دوم راه یافت و از آن میان آثار 3 هنرمند حایز رتبه‌های اول تا سوم شدند. و سه هنرمند نیز شایسته تقدیر شناخته شدند. در کنار آثار راه‌یافته به مرحله دوم مسابقه موسسه خانه‌کتاب نیز وجود 40 کارتون خارج از بخش مسابقه از برخی کارتونیست‌های فعال ایرانی خریداری کرده که همگی در کتاب موردنظر منتشر شدند.
وی در پایان گفت: از ابتدای این حرکت تمام تلاش من به‌عنوان دبیر مسابقه، مدیریت محترم و عزیزان موسسه خانه‌کتاب بر برنامه‌ریزی دقیق و منظم در تمام مراحل برگزاری و انجام این رویداد فرهنگی و هنری بوده است. امیدوارم این تجربه گرانسنگ در سال‌های آینده نیز تکرار شود تا از این رهگذر افزایش فرهنگ کتابخوانی در ایران عزیزمان حاصل شود.
در پایان این مراسم از کتاب «کاریکتاب» رونمایی شد. این کتاب شامل تمامی آثاری است که از طرف هیات داوران این مسابقه برای نمایش و انتشار در این نمایشگاه انتخاب شده‌اند. همچنین با حضور چهره‌های حاضر بعد از مراسم اختتامیه، گالری این کاریکاتورها افتتاح شد.
