تبریزتونز به نقل از آذر قلم :

کاریکاتور؛ اعتبار جهانی، بی محلی ایرانی

آذرقلم: می گویند اگر کاریکاتوریست ها را رها کنیم می خواهند هنرشان را به ماقبل تاریخ بکشانند!

خوب خدارا شکر که این جمله خودش طنز از آب درآمد. اما واقعیت چیست!؟ آیا تصاویری که در حفاری های شهر پمپی به دست آمده که قدمتشان به ۱۹۰۰ سال پیش می رسد کاریکاتور یا کارتون تلقی می شود؟

چیزی که تا به امروز در محافل هنری جهان سرش بحث بوده و به اتفاق نظری نسبی رسیده اند همین تاریخچه کاریکاتور بوده که نظرشان بر این بوده که آن زمان ها هم کاریکاتور بوده و هنرمندان از عمد چهره ها و فیگور ها را به این شکل اغراق آمیز در می آوردند.

پس با این حساب هنر کاریکاتور جزو هنرهایی است که پیشینه ای دارد و سردمدارانی.

در این چندین قرن گذشته  نقاشان زیادی بودند که از روی سرگرمی  کاریکاتور می کشیدند و بعضا از اینکه نامشان کاریکاتوریست تلقی شود ناراحت می شدند. این نگاه در قرن های پیش وجود داشته تا به دست هنرمندانی  کم کم هنری مستقل و دارای قوانینی مخصوص خودش شد.

خوب ساده ترین تعریفی که از کاریکاتور شده تا کنون این بوده که کاریکاتور به چهره فردی معروف یا سیاست مدار که به صورت خنده دار کشیده شود گفته می شود. حتما تا قسمتی درست است ولی اگر هم چنین تعریفی در قرن های پیش کامل بوده است در این دوره که ما در آن زندگی می کنیم ناقص است و باید کامل شود. زیرا این تعریف مصداق همان تعریف سینما و تلوزیون است که ابتدا که آمد صرفا برای سرگرم کردن افراد جامعه بوده ولی کم کم که پیش رفت و سال ها از پیدایشش گذشت جنبه های بسیار با ارزش تر از سرگرم کردن هم به برنامه هایش اضافه شد.

افراد بسیاری در این مسیر کمک کردند تا هنر کاریکاتور باقی بماند و پیشرفت خود را داشته باشد و به دست نسل امروز ما برسد

اما از ارکان اصلی این هنرمندان که نقش بسزایی در شکل گرفتن کاریکاتور و کارتون امروز داشته اند پنج هنرمند است که نام برده شده است:

هنرمندان آگوستینو کاراچی(قرن هفده میلادی)  هوگراث (۱۷۶۴-۱۶۹۷)  توماس رولندسون (۱۸۲۷-۱۷۵۶) جیمز گیلری (۱۸۱۵-۱۷۵۷) و جرج کرویک شانک (۱۸۷۸-۱۷۹۲)  بودند.

آنها همه چیز را، از مدلهای مختلف کلاه گرفته  تا  سیاستمداران  مشهور ،  به  مسخره  می گرفتند.

البته ممانعت هایی از سوی مقامات کشور ها نسبت به کاریکاتوریست ها میشده و حتی آزار و اذیت هایی انجام می گرفته که شاید اگر این اتفاقات نمی افتاد امروز کاریکاتوریست ها نمی توانستند به راحتی در فلان جشواره تصویر فلان سیاست مدار را شبیح فلان چیز بکشند و حتی جایزه هم بگیرند.

جالب است بدانیم اولین روزنامه ای که کاریکاتور به صورت اختصاصی در آن چاپ شد   روزنامه لاکاریکاتور بوده که  در سال ۱۸۳۰ توسط هنرمند و ناشر فرانسوی شارل فیلیپون انجام گرفته

امروزه دیگر در اکثر کشور های جهان کاریکاتور هنری شناخته شده که به ارتقای فرهنگ  می تواند کمک بکند و نوعی انتقاد تصویری است ولی در کشور ما کمرنگ است .زیرا دیده شده فلان نشریه با چاپ کاریکاتور فلان شخص تا مدتی پلمپ بوده یا به هر شکلی اذیت شده و این هم یک دلیل بیشتر ندارد و آن این است که دید انتقاد گونه به این موضوع نداریم  و شاید هم تحمل انتقاد نداریم.

زیرا اگر چنین دیدی در کشوری حاکم شود حتما فواید بسیاری در رشد فرهنگ آن کشور دارد.

به صورت مثال : یک فرد سیاستمداری  در کشوری زندگی می کند که عمری است حرف هایی می زند که با رفتارش هماهنگ نیست یک روز صبح  با دیدن تصویر خود به صورت کاریکاتور یا کارتون در حال انجام دادن کاری ودر عین حال صحبت کردن بر ضد همان کار، اول عصبانی و بعد کمی فکر می کند و رفتار خود را اصلاح می کند. خوب این تصویرسازی که کردم شاید خیلی به ندرت اتفاق بیافتد اما کاریکاتور این جنبه ها هم می تواند داشته باشد.

البته بماند که اگر این انتقاد ها از حد و مرز خود بگذرد مشکلاتی به بار می آورد شاید هم جنگی به پا شود که اخیرا چیزی شبیح آن هم دیدیم که اتفاق افتاد.

کاریکاتور شامل چند عامل است تا باعث شود تصویری به وجود آید که دارای ارزش بصری و هنری باشد.

یکی عکس یا مدل زنده از یک انسان حقیقی که به صورت رئال و آنگونه که هست وجود داشته باشد.

دوم، شخصیت درونی فرد(مدل) که آن را از دیگر انتخاب ها متمایز کند و در آخر هنر دست و دید شخص هنرمند و کاریکاتوریست. جمع این مفردات در یک صفحه ترکیبی به وجود می آورد که نامش کاریکاتور است.

ابزار هم جای خود را دارد و مهم است اما نباید فراموش کرد که می شود حتی با یک شئ نوک تیز بر تکه سنگی کاریکاتور را نقش بست.

به نظر بنده کاریکاتور در این دهه نسبت به دهه های پیشین مسیر متفاوتی رو طی کرده و میکند زیرا در کارهایی که توسط هنرمندان انجام می شود میتوان بُعد هایی جدید را دنبال کرد که در کارهای قدیمی نبوده و شاید کم رنگ تر بوده

اهم از بیرون کشیدن شخصیت درونی مدل، که در بعضی از کارها دیده می شود شباهت ظاهری کار شاید کم باشد اما شخصیت رفتاری مدل به خوبی بیرون کشیده شده و روی صفحه نقش بسته است.

بنده همچنان سعی دارم بتوانم در این مسیر قدم بردارم و در عین متفاوت بودن به اصول پایبند باشم.

با آرزوی موفقیت های پی در پی کاریکاتوریست های ایرانی در سرتاسر جهان

نگارنده: سیدمسیح بصیری زاده