علی میرایی : بر خلاف دیدگاهمان کاریکاتور خلق نکنیم
مصاحبه با علی میرایی :
متولد ۱۳۵۸ تهران، طراح ، مشاور، کارتونیست و تصویرساز، مدرس دانشگاه آزاد و سوره تهران در رشته های طراحی صنعتی و معماری. همکاری با دهها نشریه به عنوان کاریکاتوریست و تصویرساز و مدیرهنری از سال ۷۳، برنده چندین جایزه بین المللی و تصویرسازی دهها جلد کتاب.
علی میرایی
اولین کارتون طنز شما چه بود؟
اولین کارتونی که یادم میاد کشیده باشم مربوط به ۸ سالگی ام است که همزمان بود با بمباران شهرها توسط صدام. در آن کار شوروی مشغول حمل یک جعبه پر از سلاح برای رساندن به عراق بود، در حالیکه در ذهنش عراق با دیدن اینهمه اسلحه خوشحال شده!!
کار حرفه ای تان را از چه زمانی شروع کردید؟
اگر ملاک حرفه ای بودن دریافت دستمزد در قبال کار و استمرار آن هست، از ۱۵ سالگی در مجله طنز و کاریکاتور که در خدمت آقای علیزاده بودم، ولی اولین حق الزحمه ام رو از مجله کیهان کاریکاتور در ۱۴ سالگی (سال۷۲) گرفتم… یک اسکناس هزار تومانی! اما متاسفانه باید بگویم که هرگز تنبلی اجازه نداد به معنای واقعی حرفه ای شوم، حرفه ای بودن یعنی خلق دست کم ۲۰ کار با کیفیت در هر ماه در ازای حق الزحمه قابل توجه.
اولین اثر منتشر شده تان چه بود؟
دوازده سالم تمام نشده بود که اولین کارم درباره شاهرخ بیانی بازیکن سابق تیم ملی در شماره ۷ مجله طنز و کاریکاتور چاپ شد.
اولین جایزه تان چه بود؟
لوح تقدیر دومین دوسالانه کاریکاتور تهران – ۱۳۷۴
آخرین جایزه تان چه بود؟
جایزه بخش کمیک استریپ پیراسیکابای برزیل که دو هفته پیش با خبر شدم.
ایده های تازه را از کجا پیدا می کنید؟
روش خاصی ندارم، ایده ها در حالات مختلف سراغم میایند. در مسیر کار، حین حمام کردن، در کلاس درس و … مثلا یکی از کارهایم که ماه پیش برنده فستیوال قبرس شد، در بستر خواب در حالت نیمه هوشیار به ذهنم آمد.
عقیده تان درباره شباهت های ناگزیر چیست؟
برای خودم بارها پیش آمده بعد از اینکه کارتونی کشیدم، متوجه شدم که پیش از من کس دیگری آن سوژه را کار کرده، که دو حالت داشته، یا من قبلا آن کار را دیده بودم ولی فراموش کردم (در حالیکه گوشه ای از ذهنم اثرش را گذاشته) یا اینکه بطور اتفاقی من و دیگری در دو زمان مختلف به یک ایده مشترک رسیده ایم. (بدون اینکه کار یکدیگر را دیده باشیم) تا اینجا هیچ کس خطایی نکرده، ولی اگر کسی که کارش بعد از دیگری خلق شده به انتشار اثرش اصرار داشته باشد، به این معناست که حقوق هنرمند قبلی را نادیده گرفته، ضمن اینکه عدم اصالت کار خودش هم برایش اهمیتی نداشته است. از طرفی وقتی درصد زیادی از اثار کسی مشابه دارد، در خوشبینانه ترین حالت خالق اثر عجول و سهل انگار هست که بدون تامل کار می کند.
نظرتان درباره سرقت ادبی چیست؟
از فرصت استفاده می کنم و از همین جا به “بهمن” و “مصطفی” و “محمد رضا” سلام می کنم!
به نظر شما بهترین کارتونیست ایرانی چه کسی است؟
از بین اینهمه هنرمند انتخاب بهترین، کار مشکلی است.
فکر می کنید بهترین کارتونیست خارجی چه کسی است؟
کارهای قدیمی مورت دراکر، بارتاک، کینو، زلاتکوفسکی بی رقیبند، ولی با اوضاع فعلی، در حیطه کارتونهای جشنواره ای، بوریسلاو استانکویچ، جیئت کوستانا، موسی گومش و بولیگان از لحاظ اجرا از دیگران کمی بهترند.
ابزار و تکنیک کاری شما چیست؟ از چه نرم افزاری استفاده می کنید؟
قبلا از روان نویس و اکولین استفاده میکردم، ولی از چهار سال پیش، به غیر از کارهایی که باید برای جشنواره ها به صورت اورژینال فرستاد، کارهایم را از اتود تا اجرا تماما با قلم نوری در فتوشاپ کار میکنم، طوری که تشخیص آن با کار دست، آسان نیست.
چه نصیحتی به همکارانتان دارید؟
مهم نیست چه گرایشی داریم، ولی مهم است که بر خلاف دیدگاهمان کاری خلق نکنیم. اما اگر منفعلانه و بر خلاف بینش خودمان، متناسب با دیدگاه سفارش دهنده هایی که اسمشان مطبوعات، خبرگزاری ها و جشنواره هاست کار میکنیم، دست کم شجاع باشیم و بگوییم که به جای هنر به کاسبی مشغولیم.
آفت دیگری که جامعه کاریکاتور ایران به آن دچار است، مرزبندی ها و باندبازی است که متاسفانه همه جریانها به آن مبتلا شده اند. چاره اش هم به گمان من، ضمن پایبندی به گرایش و اصول خود، باید نظر همکارانی که از لحاظ سلیقه و گرایش با ما متفاوت هستند هم تحمل کنیم.
فکر می کنید وضعیت کارتون در دنیا چگونه است؟
مثل سایر هنرها، کارتون هم اصالت خود را از دست داده است، به نظرم از نیمه دهه نود میلادی دوره افول کارتون شروع شد و کارها به سمت تصویر سازی و ساخت و سازهای -از دید من- غیر ضروری میل کرد، هنرمندان قدیمی نه تنها جایگزینی برایشان پیدا نشد، بلکه خودشان نیز افت کردند، نگاه کنید به کارهای جدید زلاتکوفسکی، اسمیرنوف، تونین، والری کورتو، بوته زاتو، مولاتیه ودیگران.
تا کنون کارتونی برایتان دردسر ساز شده است؟
سه سال پیش یکی از روزنامه های صبح از کار برنده ام در جشنواره کانادا انتقاد کرد و برای موجه کردن گلایه اش حاضر به تحریف موضوع جشنواره شد و حتی نخواست برای اثبات ادعایش کار مرا منتشر کند. موضوع جشنواره در واقعیت “نقش رسانه های اجتماعی در بهار عربی” بود که روزنامه مذکور موضوع را به “مقابله مردم با پلیس” تحریف کرد.
بهترین کارتون شما چه بوده است؟
کاری با موضوع ریش تراش!
تا کنون فی البداهه کارتون کشیده اید؟
وقتی جوانتر بودم بیشتر از الان بداهه کار می کردم، ولی حالا وسواسم بیشتر شده و برای کارهایم از دو ساعت تا یک روز زمان میگذارم.
تاکنون داور مسابقه کارتون یا کاریکاتور بوده اید؟
مسابقه بین المللی کارتون کتاب که سال گذشته برگزار شد.
نظرتان درباره کاریکاتور چیست؟
شخصا نوع کلاسیک آن را به سبک مدرنی که امروزه مد شده ترجیح می دهم، به نظرم خیلی از کاریکاتورهایی که به تازگی میبینم بیشتر از اینکه از اغراقهای به جا برخوردار باشند، دفورمه های بعضا زشت و بی جا دارند، استفاده از نرم افزار تا جایی که در خدمت دست قوی و بینش هنری باشد بسیار خوب است، ولی متاسفانه کاریکاتورهای جدید که بیشتر به مدد فتوشاپ خلق میشوند، چشم نواز نیستند، از دید من یک کاریکاتور خوب در کنار اغراق بایستی از اصول زیبا شناسی هم بهره بگیرد، دقت کنید به آثارمورت دراکر، مولاتیه، مورشوان، ریکور، آقای علیزاده و آقای عربانی. در کاریکاتورهای این هنرمندان با وجود اغراق، چهره نه تنها زشت و مسخره و لوس نمی شود، بلکه موزون و چشم نواز نیز هست.
تاکنون با هنرمند دیگری همکاری داشته اید؟
۲۰ سال پیش بنزین هیلمن کورش کلانترزاده تموم شد، با همکاری دوست هنرمندم فائز علیدوستی تا دم پمپ بنزین هلش دادیم!
نظرتان درباره سایت ایران کارتون چیست؟
رتبه بالا در رنکینگ الکسا جز با تلاش و پشتکار بدست نمیاد و این جای تبریک دارد.
اگر بار دیگر متولد شوید چه حرفه ای را انتخاب می کنید؟
آهنگساز، فوتبالیست.
فکر می کنید مرز میان کارتون و کاریکاتور چیست؟
کارتونیست بودن مستلزم ذهنی پویاست، در حالیکه برای کاریکاتور الزاما به ذهن ایده پرداز نیاز چندانی نیست، ولی یک کارتونیست مطبوعاتی حرفه ای بایستی در هر دو قوی باشد.
آخرین نمایشگاه تان چه زمانی بود؟
هیچ وقت انگیزه نمایشگاه انفرادی نداشتم، ولی همین الان در برزیل نمایشگاهی از من و نوزده کارتونیست دیگر دنیا برپاست که تا آخر سپتامبر ادامه دارد.
فکر می کنید با کشیدن کارتون و کاریکاتور می توان در آمد موجه ای کسب کرد؟
شنیدم پلانتوی فرانسوی ماهی سی چهل هزار یورو حقوق میگیره و ماهی بیست تا هم طرح نمی کشه. امیدوارم خبر درست باشه… ولی در ایران و اکثر کشورهای دیگه صرفا از طریق کاریکاتور و کارتون نمیشه گذران زندگی کرد، مگر اینکه در کنار آن کارهایی مثل تصویرسازی، انیمیشن و طراحی کارکتر برای شرکتهای تجاری انجام داد، طراحی برای تقویم و کارت پستال و پازل هم بد نیست، مثل موردیلوی خودمون…
توصیف شما از کارتون چیست؟
طراحی طنزآمیز مبتنی بر سوژه، طبق قواعدی خاص به جهت انتقال مفهومی مشخص به مخاطب
هنرمند مورد علاقه شما غیر از دنیای کارتون کیست؟
داوینچی، میکل آنژ، ونجلیز، موریس ژار
آخرین کتابی که خواندید چه بود؟
مسئله ی تقصیر
فکر می کنید طنز قابل یادگیری است؟
بخشی از آن ذاتی و بخش دیگری اکتسابی
عقیده شما در باره طنز سیاه چیست؟
طنز سیاه زاییده جوامع بسته و مستبد است، در دوران جنگ سرد بهترینهای طنز سیاه درکشورهای بلوک شرق ظهور کردند. نمونه اش کتاب Joking aside! ( مجموعه ای از آثار دهه هشتاد کارتونیستهای شوروی سابق) که در سال۱۹۹۰ بعد از فروپاشی کمونیسم در مسکو منتشر شد، الان هم با دیدن آثار طنز سیاه هنرمندان می توان تشخیص داد در کجای دنیا دیکتاتوری و یا جنگ حاکم است.
به نظر شما بهترین کارتونیست طنز سیاه چه کسی است؟
زلاتکوفسکی ۲۰ – ۳۰ سال پیش
آخرین اثر شما چه بوده است؟
کارتونی که چند شب پیش با موضوع کودک غرق شده سوری برای روزنامه اعتماد کار کردم.
منبع : سایت هنر مقاومت